کارآفرینی اجتماعی چه هست و چه نیست؟
ویکی‌پدیا، کارآفرینی اجتماعی را این‌گونه تعریف کرده است:
« کارآفرینی اجتماعی عملی است که یک کارآفرین اجتماعی انجام می‌دهد. کارآفرین اجتماعی فردی است که یک مشکل اجتماعی را تشخیص می‌دهد و از مفاهیم کارآفرینی برای سازماندهی، ایجاد و مدیریت سرمایه برای تغییر استفاده می‌کند.»
همان‌طور که در این تعریف آمده، کارآفرین به دنبال مشکلی اجتماعی است. مشکل اجتماعی یعنی هر شرایط یا رفتاری که نتایجی منفی برای خیل عظیمی از انسان‌ها ایجاد نماید.
اول باید مشکل اجتماعی را تعریف کنیم. مشکلاتی همچون بیکاری، فقر، فرصت‌های نابرابر، نژادپرستی، بهداشت، مسکن و سوء‌استفاده از کودکان از جمله معضلات اجتماعی هستند که یک کارآفرین اجتماعی می‌تواند به آنها فکر کند و در صدد رفع آنها اقدام کند. بنابراین کارآفرین اجتماعی این مشکلات را به عنوان چیزی بدیهی و آنچه که عموما رخ می‌دهد در نظر نمی‌گیرد بلکه به دنبال یک راه حل است تا اگر مشکل را برنمی‌چیند بلکه حداقل عواقب آن را به حداقل برساند.
نکته دیگر که در خصوص مشکل اجتماعی باید گفت آن است که زمانی این مشکل، اجتماعی می‌شود که گروهی از سیاستمداران، جمعیتی از شهروندان و یا گروه‌های دیگر از جوامع به آن رسمیت بخشند. پس بنا بر این تعریف، تجاوز و یا مزاحمت‌های جنسی تا قبل از دهه هفتاد میلادی، مشکل اجتماعی محسوب نمی‌شدند چرا که اجتماع به این موضوع توجهی نمی‌کرد.
اما باید در نظر داشت که با این تعریف شاید مشکلات بسیاری از افراد جامعه - آنهایی که جزء بی‌قدرتان محسوب می‌شوند و صدایشان به جایی نمی‌رسند - اجتماعی محسوب نشود. جامعه مردسالارانه‌ای را در نظر بگیرید که زن‌ها جنس دوم محسوب می‌شوند و طبق قوانین عرف همان جامعه نباید به مشکلات آنها توجه شود. حقوق دگرباش‌ها، دگراندیشان، اپوزسیون، اقلیت‌های مذهبی و غیره نیز شامل موارد یاد شده می‌شوند.
بنابراین، یک کارآفرین اجتماعی به مشکلات اجتماعی نگاهی glonacal دارد، یعنی از منظر جهانی (global) به مساله‌ای ملی (national) و محلی (local) نگاه می‌کند تا ببیند که آیا مشکلات عموما مشترک آبای بشر نیز در سپهر محلی هم وجود دارد یا خیر. از این منظر، وی می‌داند که برخی از مشکلات حالت عموی دارند و اگر در جامعه‌ای وجود ندارد شاید صرفا به این علت است که اقلیت دارای مجوز و یا توان بیان مشکلات خود را ندارند.
در تعریف کارآفرینی آمده که فعالیتی است در حوزه کسب‌و‌کار که ممکن است دارای خطر ضرر مالی باشد. کارآفرین با علم بر این خطرها به دنبال منفع مالی است. به قول پیتر دراکر، کارآفرین در جستجوی فرصتهایی فراتر از منابع محدود می‌باشد. اما تفاوت در آن است که کارآفرین اجتماعی بر خلاف کارآفرین در پی تولید محصولات و یا خدمات برای مشتری نیست بلکه به فکر چاره‌ای برای حل مشکل اجتماعی عموم جامعه می‌باشد. بنابراین، مهم‌ترین هدف یک کارآفرین اجتماعی، ایجاد تغییری مثبت در جهان است و از سود حاصله به اقدامات خیرخواهانه و یا تداوم کسب‌و‌کار اجتماعی خود می‌پردازد.
محصول و یا خدماتی که یک کارآفرینی عرضه می‌کند به وضوح نشان می‌دهد که آیا وی کارآفرین اجتماعی هست یا خیر. به مثال‌های کارآفرینی اجتماعی زیر توجه کنید:
- بانک گرامین: این "بانک فقرا" نوع خاصی از اعتباردهنده است که به افراد فقیر در کشورهای در حال توسعه وام های خرد ارائه می‌دهد. این وام‌های کوچک به مردم ابزاری برای خودکفایی می‌دهد و تقریباً همیشه به طور کامل پرداخت می‌شوند.
- تامز: این شرکت پس از بازدید بنیانگذار آن، بلیک مایکوسکی، و با دیدن اینکه اکثر مردم در آفریقا توانایی خرید یک جفت کفش را ندارند تاسیس شد. به ازای فروش هر جفت کفش، تامز یک جفت کفش به افراد نیازمند اهدا می‌کند.
- نسل هفتم: این شرکت همراه با تولید محصولات تمیزکننده و بهداشت شخصی که اثرات مضر آن بر محیط زیست کاهش یافته است، 10 درصد از درآمد قبل از مالیات خود را به افراد و سایر مشاغل اجتماعی اهدا می‌کند.
تفاوت‌های اصلی بین کارآفرین و کارآفرین اجتماعی را می‌توان این‌گونه خلاصه کرد:
چه کسی در فعالیت کارآفرینانه شما سرمایه‌گذاری کرده است؟
بسیاری از کارآفرینی‌های اجتماعی مراحل نخست تأمین بودجه خود را از خیرین طلب می‌کنند. اگرچه این سرمایه گذاران انتظار بازگشت سرمایه (ROI) دارند، اما بیشتر به دنبال ماموریت اجتماعی آن دست به این اقدام می‌زنند. یک کارآفرینی سنتی و تجاری معمولاً از یک شرکت سرمایه‌گذار خطرپذیر به دنبال سرمایه است - و آنها هم فقط به دنبال ROI هستند و نه چیزی دیگر.
از سود در چه راهی استفاده می‌شود؟
یک کارآفرینی تجاری از سود حاصله برای رشد شرکت و پرداخت سهامداران استفاده می‌کند. شما به خاطر کسب درآمد و افزایش ثروت شخصی خود درگیر یک کارآفرینی تجاری می‌شوید. اگرچه کارآفرینی‌های اجتماعی به فعالیت‌های انتفاعی روی می‌آورند ، اما ممکن است سود آنها به امور خیریه اهدا شود یا برای سایر اقدامات خیرخواهانه مورد استفاده قرار گیرد. در یک کارآفرینی اجتماعی ممکن است هیچ سهامداری وجود نداشته باشد و حتی ممکن است شخص کارآفرین ثروت شخصی زیادی از تجارت خود کسب نکند. آنچه مهم می‌نماید ماموریت اجتماعی آن است.
ارزش را چگونه تعریف می‌کنید؟
هر دو نوع کارآفرینی می‌خواهند با ایجاد یک راه‌حل بهتر، بر تغییرات مهم تأثیر بگذارند، بازار موجود را به هم بزنند و درآمد کسب کنند. یک کارآفرینی تجاری ثروت را، دلار به‌دست آمده از طریق این اقدامات تعریف می‌کند. با این حال ، یک کارآفرین اجتماعی پول را فقط ابزاری برای تأثیرگذاری بر تغییر اساسی در سراسر جهان می‌داند. کسب پول، بازی آخر آنها نیست.
در این مقاله تلاش داشتیم تا دو عنصر مشکل اجتماعی و موضوع کارآفرینی را تعریف نماییم و بر این موضوع تاکید کنیم که کارآفرینی اجتماعی همیشه به دنبال پیدا کردن یک معضل اجتماعی بوده تا با اقدامات کارآفرینانه آن مشکل را حل نماید و زندگی بهتری برای جامعه رقم بزند.
در تاریخ 24 تیر 1400